Umowa licencyjna - prawo autorskie

Tworzysz grafikę, projektujesz okładki, komponujesz muzykę, piszesz scenariusze, fotografujesz albo występujesz na scenie? A może prowadzisz instytucję kultury, wydawnictwo, agencję kreatywną lub organizujesz wydarzenia artystyczne? W każdej z tych sytuacji,  gdy chcesz korzystać z cudzych utworów albo komuś udostępniasz swoje „dzieła”, potrzebujesz dobrze skonstruowanej umowy licencyjnej. To ona wyznacza jasne zasady: kto, jak i na jakich warunkach może korzystać utworu.

Aby mówić o umowie licencyjnej, trzeba najpierw zrozumieć, czym w ogóle jest utwór. Zgodnie z ustawą o prawie autorskim, utworem jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci – niezależnie od wartości, przeznaczenia czy sposobu wyrażenia. Może to być tekst literacki, ilustracja, utwór muzyczny, rzeźba, film, fotografia, gra planszowa, scenariusz czy projekt graficzny. Ochrona prawa autorskiego przysługuje niezależnie od rejestracji czy formalności i powstaje z chwilą ustalenia utworu.

Umowa licencyjna to natomiast porozumienie, które pozwala legalnie korzystać z cudzego utworu, bez przenoszenia prawa autorskiego. Innymi słowy, autor (lub inny uprawniony podmiot) zachowuje swoje prawa, ale udziela zgody na używanie utworu na określonych zasadach, np. publikację, powielenie, udostępnienie online czy wykorzystanie w kampanii reklamowej. Umowa określa tzw. pola eksploatacji, czas i terytorium licencji, wynagrodzenie, ewentualne ograniczenia oraz czy licencja ma charakter wyłączny, czy niewyłączny.

W sektorze kreatywnym – od wydawnictw i teatrów po agencje reklamowe i instytucje kultury,  dobrze skonstruowana umowa licencyjna to nie tylko formalność, ale podstawa bezpiecznej współpracy. Chroni zarówno twórcę, jak i korzystającego z utworu, precyzując kto, co i jak może z nim zrobić.

Umowa licencyjna w prawie autorskim jest kluczowym narzędziem dla obu stron procesu twórczego, zarówno dla tych, którzy tworzą utwory, jak i dla tych, którzy chcą z nich legalnie korzystać. Twórcy zyskują dzięki niej kontrolę nad sposobem wykorzystywania ich pracy i gwarancję wynagrodzenia. Korzystający natomiast zyskują pewność, że ich działania są zgodne z prawem i nie narażają ich na zarzut naruszenia praw autorskich.

Umowy licencyjne w prawie autorskim są szczególnie istotne dla:

• twórców – autorów książek, ilustratorów, fotografów, grafików, muzyków, aktorów, scenarzystów czy projektantów gier planszowych – którzy udostępniają swoje dzieła innym osobom lub instytucjom, a chcą mieć pewność, że są one wykorzystywane na uzgodnionych zasadach i w określonym zakresie;

• instytucji kultury – takich jak teatry, biblioteki, domy kultury, muzea, które potrzebują praw do eksponowania, publikowania lub emitowania utworów (np. fotografii, muzyki, nagrań, scenariuszy);

• wydawnictw i producentów – publikujących lub wprowadzających na rynek cudze treści: książki, albumy, nagrania, spektakle czy podcasty;

• agencji reklamowych i kreatywnych – korzystających z pracy zewnętrznych twórców (copywriterów, grafików, fotografów, montażystów) i potrzebujących uregulować sposób korzystania z tych utworów w kampaniach, materiałach promocyjnych czy mediach społecznościowych;

• organizatorów wydarzeń – którzy odtwarzają lub udostępniają cudze utwory w ramach koncertów, pokazów, wystaw czy transmisji;

• marek i przedsiębiorców – którzy chcą wykorzystać cudze dzieła (np. ilustracje, utwory muzyczne, projekty graficzne) w swoich materiałach promocyjnych, produktach lub na stronie internetowej;

• platform edukacyjnych, kulturalnych i streamingowych – które bazują na treściach dostarczanych przez zewnętrznych twórców;

• wydawców i dystrybutorów gier planszowych i narracyjnych, współpracujących z ilustratorami, autorami fabuły czy twórcami materiałów dodatkowych.

Jeśli tworzysz utwory i chcesz je legalnie udostępniać albo jeśli korzystasz z cudzych dzieł , umowa licencyjna powinna być Twoim standardem. Bez niej trudno mówić o bezpiecznej i profesjonalnej współpracy.

W Silesia Legal House od lat wspieramy twórców, instytucje kultury i przedsiębiorców działających w branży kreatywnej. Mamy doświadczenie zarówno w pracy z artystami indywidualnymi – grafikami, ilustratorami, autorami książek, muzykami, aktorami czy twórcami gier planszowych – jak i z dużymi podmiotami, takimi jak wydawnictwa, agencje kreatywne, organizatorzy festiwali czy instytucje publiczne.

Tworzymy umowy, które są nie tylko zgodne z przepisami prawa, ale przede wszystkim zrozumiałe, uczciwe i dopasowane do realiów współpracy twórczej. Znamy od podszewki mechanizmy współdzielenia praw, korzystania z cudzej twórczości i licencjonowania różnych form eksploatacji – zarówno offline, jak i w świecie cyfrowym.

Reprezentujemy klientów po obu stronach relacji licencyjnych ,co pozwala nam przewidzieć potencjalne ryzyka i doradzić rozwiązania, które zabezpieczają interesy obu stron. Wiemy też, że twórczość nie znosi szablonów, dlatego zamiast gotowców, oferujemy elastyczne podejście i realne wsparcie prawne, które porządkuje relacje i daje jasność co do praw i obowiązków.

• Przygotowanie umowy licencyjnej od podstaw
  -stworzymy indywidualnie dopasowaną umowę, zgodną z przepisami prawa autorskiego i realiami Twojej działalności. Doradzimy, jak najlepiej zabezpieczyć Twoje interesy, niezależnie od tego, czy jesteś twórcą, czy korzystasz z cudzych utworów.

• Weryfikacja i negocjowanie umów licencyjnych
  – sprawdzimy umowę, którą otrzymałeś lub planujesz zawrzeć pod kątem ryzyk prawnych, luk oraz zgodności z Twoimi celami. Możemy również reprezentować Cię w negocjacjach z kontrahentem, tak by postanowienia umowy licencyjnej były korzystne i czytelne.

• Doradztwo w zakresie pól eksploatacji i zakresu licencji
  – pomożemy określić, jakie prawa są faktycznie potrzebne i jak je sformułować – czy to w umowie na koncert, publikację, scenariusz, ilustrację, wystawę, kampanię reklamową czy wydanie gry planszowej. Unikniesz przy tym nadużyć lub niepotrzebnych ograniczeń.

• Sporządzenie dokumentacji dla instytucji i firm korzystających z utworów
  -przygotowujemy wzory umów i dokumentów dla galerii, instytucji kultury, wydawnictw, agencji kreatywnych czy firm zamawiających projekty artystyczne – tak, by zapewnić bezpieczeństwo prawne w codziennej działalności.

• Pomoc przy udzielaniu licencji twórcom współpracującym w projektach zespołowych
  – zadbamy o uregulowanie sytuacji prawnej, gdy w tworzenie dzieła zaangażowanych jest kilka osób, np. autorów tekstu, grafików, kompozytorów, podwykonawców – tak, by jasno wskazać zakres ich wkładu i przysługujących im praw.

Czy umowa licencyjna w prawie autorskim musi być zawarta na piśmie?

W przypadku licencji wyłącznej wymóg formy pisemnej jest bezwzględny by odnieść skutek wyłączności licencji.  Dla licencji niewyłącznych forma pisemna nie jest obowiązkowa, ale w praktyce zawsze warto ją zawrzeć dla własnego bezpieczeństwa.

Jakie pola eksploatacji powinna zawierać umowa licencyjna w prawie autorskim?

Umowa licencyjna powinna precyzyjnie określać, w jaki sposób utwór może być wykorzystywany, np. publikacja w Internecie, druk, emisja w mediach, modyfikacja, tłumaczenie. Brak jasnego wskazania pól eksploatacji może prowadzić do sporu lub nieważności umowy.

Czy można udzielić licencji do utworu, który powstał w ramach współpracy kilku twórców?

Tak, ale umowa licencyjna w prawie autorskim w takim przypadku wymaga dodatkowej analizy – trzeba ustalić, kto ma prawa do utworu (czy mamy do czynienia ze współautorstwem) i czy każdy współtwórca wyraża zgodę na licencję.

Czy można zastrzec brak możliwości dalszego udzielania licencji?

Tak, w umowie licencyjnej można ograniczyć możliwość sublicencjonowania. Warto też jasno określić, czy licencjobiorca może udzielać prawa dalej, w jakim zakresie i na jakich zasadach.