Prawa pokrewne

Prawa pokrewne chronią interesy osób i podmiotów, które współtworzą wartość kulturową, medialną lub marketingową, choć nie są autorami utworu. Obejmują m.in. wykonawców (np. muzyków, aktorów, lektorów), producentów fonogramów i wideogramów, organizatorów wydarzeń, nadawców oraz podmioty tworzące i rozpowszechniające treści audiowizualne.

W praktyce prawa pokrewne mają ogromne znaczenie dla wielu branż, szczególnie dla aktorów i artystów występujących w reklamach i produkcjach wideo, agencji marketingowych zlecających realizację spotów czy kampanii wideo, a także platform streamingowych, wydawnictw i domów produkcyjnych. To właśnie te podmioty najczęściej negocjują kontrakty, w których istotne jest jasne uregulowanie, kto i na jakich zasadach może korzystać z efektów występu scenicznego, nagrania, sesji zdjęciowej czy przekazu audiowizualnego.

Prawa pokrewne, choć często traktowane drugoplanowo, stanowią kluczowy element w obrocie prawami do treści kreatywnych. Ich brak lub nieprawidłowe uregulowanie w umowie może skutkować poważnymi konsekwencjami biznesowymi: od zablokowania emisji materiału, przez roszczenia finansowe, aż po naruszenie praw osobistych wykonawcy.

Prawa pokrewne to uprawnienia przysługujące podmiotom, które nie są autorami utworu, ale uczestniczą w jego wykonaniu, utrwaleniu lub publicznym przekazie. Odgrywają istotną rolę w ochronie efektów pracy artystów wykonawców, producentów fonogramów i wideogramów, nadawców czy organizatorów wydarzeń. To właśnie dzięki prawom pokrewnym mogą oni decydować, kto i na jakich zasadach może korzystać z nagrania, występu scenicznego czy przekazu audiowizualnego.

Podstawowa różnica między prawami pokrewnymi a prawami autorskimi polega na tym, że prawa autorskie chronią oryginalną twórczość – np. tekst piosenki, scenariusz czy projekt graficzny – i przysługują autorowi utworu. Natomiast prawa pokrewne przysługują osobom i podmiotom, które nie stworzyły utworu, ale są odpowiedzialne za jego artystyczne wykonanie, produkcję techniczną lub nadanie. Przykładowo: autor muzyki ma prawa autorskie, wokalista – prawo pokrewne wykonawcy a studio nagraniowe – prawo pokrewne producenta fonogramu.

Również czas trwania ochrony jest różny – prawa autorskie co do zasady trwają 70 lat od śmierci twórcy, natomiast prawa pokrewne są ograniczone w czasie i przysługują zazwyczaj przez 50 lub 70 lat od wykonania lub publikacji. W praktyce obie grupy praw funkcjonują obok siebie a ich właściwe uregulowanie jest kluczowe dla uczestników rynku kreatywnego.

Prawa pokrewne dotyczą szerokiego grona uczestników rynku kreatywnego i medialnego, którzy nie są autorami utworu, ale mają istotny udział w jego powstaniu, utrwaleniu lub udostępnieniu odbiorcom. W szczególności przysługują one:

Artystom wykonawcom,  np. aktorom, muzykom, lektorom, tancerzom, wokalistom – chronią ich wykonania sceniczne, wokalne, instrumentalne czy recytatorskie.

Producentom fonogramów i wideogramów, czyli podmiotom, które odpowiadają za rejestrację dźwięku lub obrazu z dźwiękiem, np. wytwórniom muzycznym, domom produkcyjnym.

Organizatorom wydarzeń, np. organizatorom festiwali, koncertów czy spektakli, którzy rejestrują występy wykonawców.

Nadawcom radiowym i telewizyjnym – prawa pokrewne chronią ich emisje programów, zarówno analogowych, jak i cyfrowych.

Agencjom marketingowym i reklamowym – które nabywają prawa do wykorzystywania nagrań z udziałem wykonawców w spotach, kampaniach i materiałach promocyjnych.

Prawa pokrewne dają ich posiadaczom możliwość decydowania o wykorzystaniu chronionych wykonań, nagrań czy przekazów, a także prawo do wynagrodzenia za takie wykorzystanie (np. za odtwarzanie w radiu, telewizji, Internecie czy przestrzeni publicznej). Zapewniają też narzędzia do dochodzenia roszczeń w przypadku nieuprawnionego użycia, podobnie jak prawa autorskie. W praktyce są fundamentem ochrony interesów wykonawców i producentów, zwłaszcza w relacjach z dużymi podmiotami komercyjnymi, platformami streamingowymi czy agencjami reklamowymi.

• Sporządzanie i analiza umów dotyczących praw pokrewnych
  – przygotowujemy lub weryfikujemy umowy z artystami wykonawcami, producentami, nadawcami i organizatorami wydarzeń, dbając o właściwe uregulowanie praw do występów, nagrań i emisji.
• Doradztwo dla agencji marketingowych i reklamowych
  – wspieramy w pozyskiwaniu praw do głosu, wizerunku, nagrań oraz materiałów z udziałem aktorów i lektorów, tak by możliwe było ich legalne wykorzystanie w kampaniach i spotach.
• Wsparcie wykonawców, artystów i twórców audiowizualnych
  – pomagamy negocjować warunki umów, przenoszenia praw i wynagrodzeń za eksploatację nagrań i występów (w tym na platformach streamingowych i w social media).
• Zabezpieczenie interesów producentów i organizatorów
  – tworzymy klauzule umowne, które zapewniają skuteczne nabycie praw pokrewnych i uniknięcie roszczeń z tytułu nieuprawnionego wykorzystania nagrań lub wizerunku.
• Reprezentacja w sporach o naruszenie praw pokrewnych
  – prowadzimy sprawy dotyczące bezprawnego użycia nagrań, głosu lub występów, zarówno na etapie przedsądowym, jak i przed sądem.
• Szkolenia i konsultacje w zakresie praw pokrewnych
  – prowadzimy warsztaty i indywidualne konsultacje dla firm, instytucji kultury i branży kreatywnej, które chcą działać zgodnie z przepisami i branżowymi standardami.

Posiadamy doświadczenie w obsłudze podmiotów działających na styku kultury, mediów i biznesu – od agencji reklamowych i producentów audiowizualnych, po artystów, wykonawców, organizatorów wydarzeń i instytucje kultury. Doskonale rozumiemy specyfikę umów, w których prawa pokrewne odgrywają kluczową rolę i potrafimy tak je skonstruować, by zabezpieczały interesy obu stron.

Łączymy wiedzę prawniczą z praktycznym rozumieniem realiów branży kreatywnej. Stawiamy na przejrzystość i skuteczność – nasze umowy są zrozumiałe dla klientów i partnerów biznesowych, a jednocześnie precyzyjnie określają prawa, obowiązki i wynagrodzenia.

Czy doradztwo prawne z zakresu praw pokrewnych jest skierowane także do agencji reklamowych i producentów treści komercyjnych?

Tak, w praktyce to właśnie agencje reklamowe, domy produkcyjne i producenci treści komercyjnych najczęściej korzystają z efektów pracy wykonawców, lektorów, aktorów czy muzyków. Uregulowanie praw pokrewnych w umowach pozwala legalnie korzystać z nagrań i uniknąć roszczeń z tytułu naruszenia tych praw.

Czym różni się doradztwo prawne z zakresu praw pokrewnych od doradztwa w zakresie praw autorskich?

Prawa pokrewne przysługują innym grupom niż prawa autorskie (np. wykonawcom czy producentom) a zasady ich przenoszenia lub licencjonowania są odrębne. Nasza usługa koncentruje się na umowach regulujących prawa do nagrań, wystąpień czy emisji a nie tylko do utworu jako takiego.

Czy mogę uregulować przeniesienie praw wykonawcy do spotu reklamowego lub audiobooka?

Tak, pomagamy przygotować lub przeanalizować umowy z wykonawcami (np. aktorami głosowymi, muzykami, lektorami), które obejmują przekazanie praw pokrewnych, także w zakresie dalszej eksploatacji nagrania (emisja w mediach, streaming, kampanie online).